1 Mayıs İşçi ve Emekçiler Bayramı, dünya genelinde işçi ve emekçiler tarafından kutlanan bir gündür. Birlik, dayanışma ve haksızlıklarla mücadele gibi önemli kavramları içermektedir. Birçok ülkede, bu özel gün resmi bir tatil olarak kabul edilmekte ve kutlamalarla birlikte işçi haklarına ve çalışma koşullarına dair farkındalık yaratılmaktadır. 1 Mayıs İşçi Bayramı’nın hikâyesi 1 Mayıs 1886 tarihinde Chicago’da yaşanan ve “Haymarket Olayı” olarak da bilinen bir olayla başlamıştır. Bu kanlı olayda, işçiler hayatını kaybetmiş ve işçi liderlileri idam edilmiştir.
Haymarket Olayı
1 Mayıs 1886’da Louisville, Kentucky’de (ABD) başlayan işçi grevleri sonucu 4 Mayıs’ta yine aynı şehirdeki Haymarket Alanında gerçekleşen bir olaydır. Amerika İşçi Sendikaları Konfederasyonu, 1886’da Chicago’da toplandı ve 8 saatlik iş günü için 1 Mayıs’ı grev ve 8 saat uygulamasını hayata geçirme günü olarak ilan etti. 1 Mayıs 1886’da, yarım milyon işçi greve katılarak gösterilere katıldı. Louisville, Kentucky’de 6 binden fazla siyah ve beyaz işçi, birlikte yürüdü. O dönemde Louisville’deki parklar, siyahlara kapalıydı. İşçiler, sokaklarda yürüdükten sonra hep birlikte Ulusal Park’a girdi. Her eyalette siyah ve beyaz işçilerin birlikte yaptığı gösteriler, gazeteler tarafından “Böylece önyargı duvarı yıkılmış oldu” şeklinde yorumlandı.
Grev ve gösteriler, 1 Mayıs’tan sonra da devam etti. İşçilerin çoğu 3 Mayıs’ta sokaklara çıktılar. McCormick’e ait fabrikadan çıkarılan ve grevde olan işçiler de miting yaptılar. Miting sona ermek üzereyken McCormick fabrika düdüğünü çalarak içerideki grev kırıcılarını dışarı çıkardı. Protesto eden işçilerin fabrikaya yöneldiği sırada polis ateş açarak 4 işçinin ölümüne ve onlarca kişinin yaralanmasına neden oldu.
Bu saldırıyı protesto etmek için 4 Mayıs’ta Haymarket Alanı’nda miting düzenlendi. Miting tam dağılırken, kürsünün önüne belli olmayan bir yerden bir bomba atıldı. Bomba, polisin önünde patlayarak 7 polisin ölümüne ve 69’unun yaralanmasına neden oldu. Yüzlerce işçi asılsız suçlamalarla tutuklandı. Tutuklanan işçilerden sekizi yargılanmak üzere seçildi: Albert R. Parsons, August Spies, Samuel J. Fielden, Michael Schwab, Adolph Fischer, George Engel, Louis Lingg ve Oscar Neebe. En gençlerinden biri olan Louis Lingg, idamından bir gün önce intihar etti.
1 Mayıs İşçi ve Emekçiler Bayramının Tarihi
1 Mayıs gösterilerinin tekrarlanması, uygulanan yasal baskılar sonucu engellendi. Ancak, 14 Temmuz-21 Temmuz 1889 tarihleri arasında gerçekleşen İkinci Enternasyonal toplantısında Fransız bir işçi temsilcisi, 1 Mayıs gününün tüm dünyada “Birlik, mücadele ve dayanışma günü” olarak kutlanması önerisinde bulundu. Bu öneri kabul edildi ve böylece 1 Mayıs’ın tüm dünyada “Birlik, mücadele ve dayanışma günü” olarak kutlanmasına karar verildi. Böylece, 1890’da ikinci gösteri gerçekleştirilebildi. Zamanla, 8 saatlik iş günü birçok ülkede resmen kabul edildi ve 1 Mayıs, işçilerin birlik ve dayanışmasını yansıtan bir bayram niteliği kazandı.
Bugün, sosyalist ülkelerde (Çin, Kuzey Kore, Vietnam, Laos, Küba, Venezuela, Nepal, Bolivya) ve diğer birçok ülkede tatil olarak kutlanır. İşçiler, 1 Mayıs’ta büyük kitle gösterileri düzenlerken, bazı ülkelerde 1 Mayıs siyasal bir eylem biçimini de alır.
Türkiye’de ilk kez 1923’te kutlanan 1 Mayıs, 2008 yılında “Emek ve Dayanışma Günü” olarak adlandırılmıştır. 1 Mayıs 5892 sayılı yasa ile resmi tatil ilan edilen, 27 Nisan 2009 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu gün, işçi ve emekçilerin haklarının korunması ve iyileştirilmesi için mücadele ettiği, birlik ve dayanışmanın önemini vurguladığı bir anma ve kutlama günüdür.
